W wyniku przegranej wojny obronnej we wrześniu 1939 roku ziemie państwa polskiego zostały przez hitlerowskie Niemcy sztucznie podzielone. Zachodnia część Polski została włączona do III Rzeszy. Pozostała część Polski nie zajęta przez Radziecką Rosję została przez okupanta nazwana Generalnym Gubernatorstwem dla okupowanych ziem polskich. Została ona utworzona przez III Rzeszę na podstawie dekretu Adolfa Hitlera z 12 października 1939 z mocą obowiązującą od 26 października 1939 roku. W wyniku tego podziału miasto Zawiercie wkrótce przemianowane na Warthenau (maj 1941 r.) weszło w skład III Rzeszy – rejencja opolska. Skarżyce wówczas wioska wchodząca w skład Gminy Kromołów znalazła się w GG. Tuż przy Skarżycach przebiegała granica, na wzgórzu w kierunku Piecek naprzeciwko kapliczki w czasie hitlerowskiej okupacji stała budka strażników granicznych. Strażnicy graniczni zwani także celnikami posiadali swój punkt wyjściowy w tym rejonie w miejscowości Piecki. Tam w zajmowanym budynku posiadali ogrzewanie i stamtąd w patrole wychodzili strażnicy.
Relacja wiceprezesa Śląskiego Okręgu Związku Oficerów Rezerwy RP oraz inicjatora powstania pomnika asp. szt. rez. Jerzego Jędrusika: „W nocy z 26/27 maja 1944 roku patrol 1 kompanii por. Stanisław Wencla ,,Twardego” Batalionu AK ,,Surowiec’’ dowodzony przez kaprala Eugeniusza Jurczyka ps ,,Ćmiel’’ podczas przekraczania granicy natknął się na patrol niemieckiej straży granicznej. Zdołał zaskoczyć Niemców i ich rozbroić.
W odwet za tę akcję kilka dni później do Skarżyc przyjechało kilka samochodów żołnierzy niemieckich. Dokonali oni przeszukań na terenie wioski i zatrzymali około 20 mężczyzn w wieku 18 – 50 lat. Mężczyźni ci zostali doprowadzeni do ryneczku i ustawieni przy cmentarnym murze gdzie musieli stać z uniesionymi do góry rękoma. Na miejscowy ryneczek polecono także przybyć większości będących wtedy we wsi mieszkańców aby widzieli jak każe się za pomoc udzieloną partyzantom. Z wypowiedzi niemieckich żołnierzy wynikało, że zatrzymani mężczyźni mogą zostać wywiezieni do obozów koncentracyjnych za pomoc udzieloną polskim partyzantom lub nawet zostać na miejscu rozstrzelani.
W tej trudnej sytuacji do rozmów z niemieckim oficerem włączył się proboszcz skarżycki ks. Józef Alfons Niederman. Pochodził on ze Szwajcarii, prawdopodobnie w czasie I Wojny Światowej był lekarzem, znał doskonale język niemiecki. Dzięki jego wstawiennictwu i rozmowie w czasie której zapewnił, że miejscowa biedna ludność nie należy do partyzantki i nie wspiera partyzantów dowodzący akcją niemiecki oficer wstrzymał wywózkę lub rozstrzelanie mężczyzn. Z wypowiedzi żyjących świadków wynika, że miejscowa ludność zebrała dla punktu strażników granicznych w Pieckach żywność i wódkę. Do tej placówki udali się lub pojechali wozem konnym przedstawiciele wsi, wręczyli zebrane artykuły. Dopiero wtedy Niemcy pozwolili po kilku godzinach stania pod cmentarnym murem wrócić do domu zatrzymanym.”
Ksiądz J. A. Niederman dał się poznać jako społecznik i zielarz, leczył miejscową ludność i zachęcał do różnych prospołecznych działań. Był także utalentowany w dziedzinie muzyki i mechaniki. W maju 2014 roku w 70 rocznicę wydarzeń z inicjatywy sekretarza miejscowej jednostki OSP dh. Jerzego Jędrusika zawiązał się Komitet budowy pomnika. Postanowiono przybliżyć postać ks. J. A. Niedermana oraz zapomnianą nieco historię uratowania od śmierci w maju 1944 roku mieszkańców Skarżyc. Dzięki zaangażowaniu miejscowego społeczeństwa i finansowej pomocy Urzędu Miasta Zawiercie stanął on na skarżyckim ryneczku. W dniu 31 maja 2014 roku dokonano uroczystego odsłonięcia pomnika, jego projekt został opracowany przez Jerzego Jędrusika przy udziale P. Michała Olesia z Urzędu Miasta Zawiercie. Jego poświęcenia dokonał kapelan strażaków OSP powiatu zawierciańskiego ks. Stanisław Wybański jednocześnie proboszcz skarżyckiej parafii.
Na tablicy w formie otwartej książki z jednej strony umieszczono informację na temat akcji partyzantów AK, na drugiej stronie ,,księgi” informacje dotyczące ks. J. A. Niedermana. Tablica została zamontowana do wapiennych głazów doskonale komponujących się w klimat otoczonych wapiennymi skałkami Skarżyc.
Tekst oraz zdjęcia: Damian Liszczyk
POMNIK KU CZCI KSIĘDZA PROF. JÓZEFA ALFONSA NIEDERMANA I PARTYZANTÓW AK ODDZIAŁU ,,TWARDEGO” W ZAWIERCIU – SKARŻYCACH
W Zawierciu - Skarżycach w centralnym miejscu obok Kościoła Trójcy Przenajświętszej usytuowany jest wapienny obelisk z pamiątkową tablicą Pamięci ks. prof. kanonika dr. Józefa Alfonsa Niedermana oraz partyzantów AK I kompanii Oddziału Rozpoznawczego „Surowiec”.
- 21.07.2022 17:34 (aktualizacja 24.09.2023 04:37)
Napisz komentarz
Komentarze