Finansowe problemy w wielu samorządach
Samorządowcy i eksperci w zakresie finansów publicznych od dłuższego czasu z niepokojem patrzą na pogarszającą się kondycję budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Za trwającym kryzysem w samorządowych finansach przemawiają konkretne dane, wskazujące np. spadek potencjału inwestycyjnego gmin i powiatów czy dynamicznie rosnące wydatki bieżące. Problemy te dotykają w mniejszym lub większym stopniu samorządy lokalne w całej Polsce, niezależnie od ich wielkości czy położenia na mapie kraju.
Ten kryzys w połączeniu ze skutkami COVID-19 może oznaczać pogorszenie standardu naszego życia, do jakiego przyzwyczailiśmy się w ostatnich latach. Ten standard udało się wypracować w Polsce w dłuższym okresie czasu, dzięki dużemu zaangażowaniu wielu osób, pracujących na rzecz lokalnych społeczności, w tym również miejscowych przedsiębiorców, różnych organizacji społecznych czy po prostu aktywnych grup mieszkańców.
Usługi publiczne, czyli wszystko co nas otacza
Dziś na jakość naszego funkcjonowania w sferze zawodowej, edukacyjnej, prywatnej, w tym rodzinnej czy rekreacyjnej składa się szereg usług publicznych świadczonych przez samorządy. Wśród nich można m.in. wymienić: transport publiczny, odbiór i zagospodarowanie odpadów, usługi o charakterze edukacyjnym czy opiekuńczym oraz zapewnienie oświetlenia ulicznego. Sprawne dostarczanie usług publicznych wymaga okresowych, kosztownych inwestycji, np. remontów i modernizacji dróg, systemów wodno-kanalizacyjnych, czy przeprowadzenia termomodernizacji placówek ochrony zdrowia, szkół i przedszkoli. Usługi te są finansowane ze środków publicznych, wiele z nich bezpośrednio z budżetu danego samorządu (część z budżetu państwa lub zewnętrznych funduszy pomocowych).
Jeśli pewnego dnia samorządy lokalne w znacznym stopniu przestałyby wykonywać swoje zadania, to okazałoby się, że po prostu nie bylibyśmy w stanie „normalnie funkcjonować”. Problemem byłby dojazd do pracy z wykorzystaniem komunikacji publicznej, wizyta u lekarza, czy nawet tak prozaiczna czynność jak odbiór śmieci albo wieczorny spacer w bezpiecznej, a więc dobrze oświetlonej przestrzeni.
To, że rola samorządu lokalnego w naszym życiu jest znacząca przekonaliśmy się, gdy rozpoczęła się epidemia. Wtedy bowiem odczuliśmy, jak ważna jest ciągłość w realizowaniu wielu usług publicznych. Okazało się też, że bez dodatkowego i często natychmiastowego zaangażowania gmin i powiatów w walkę z COVID-19, jako lokalne społeczności, ponieślibyśmy jeszcze większe straty. Zakup brakującego sprzętu medycznego, finansowanie wymazobusów, wsparcie lokalnych przedsiębiorców poprzez ulgi i zwolnienia podatkowe, ale też pomoc kierowana do seniorów i innych grup szczególnie jej potrzebujących – praktycznie w każdym samorządzie w różnej skali takie działania były na bieżąco podejmowane.
Może być mniej i drożej
Jako mieszkańcy oczekujemy, że usługi publiczne będą dostępne dla wszystkich, profesjonalne i względnie tanie. Przy tym powinny być zróżnicowane, bo odpowiadające na potrzeby różnych grup społecznych.
Te kryteria są wyznacznikiem w codziennej pracy urzędników i pracowników samorządowych. Jednak ze względu na kryzys w finansach samorządów i ten w szerszym ujęciu, musimy się liczyć z tym, że w przyszłym roku niektóre usługi publiczne będą stopniowo drożeć lub ich dostępność będzie z konieczności istotnie ograniczona. Ten okrojony zakres usług będzie z dużym prawdopodobieństwem dotyczył oferty kulturalnej, rekreacyjnej czy działalności klubów sportowych.
Wiele zewnętrznych czynników i potrzeba zmiany systemu finansów
W ostatnich latach samorządy lokalne w całej Polsce często podkreślały, że bez wprowadzenia systemowych zmian w finansach gmin i powiatów skutki narastających problemów w tym zakresie w pewnym momencie odczujemy bezpośrednio i niestety dotkliwie.
Na samorządowe budżety oddziałuje wiele różnych zewnętrznych czynników, na które jednostki samorządu terytorialnego często nie mają wpływu. Ciągłe zmiany w prawie, niedostateczne dofinansowanie zadań zleconych samorządom przez administrację rządową, nowe obowiązki bez zapewnienia środków finansowych - to tylko niektóre z czynników, które w największym stopniu oddziałują na finanse gmin i powiatów. Do tego należy dodać wzrost cen usług, z których samorządy korzystają realizując zadania publiczne (np. wzrost cen energii, wzrost kosztów pracy), czy wyzwania globalne w postaci np. zmian klimatycznych, a od niedawna kryzys gospodarczy z powodu epidemii.
Samorząd jest ważnym elementem stabilnego Państwa. Dlatego musi mieć zagwarantowane solidne podstawy zarówno prawne, jak i finansowe. Jednocześnie w czasie kryzysu sam powinien mieć zapewnione odpowiednie mechanizmy pomocowe. I właśnie o takie wsparcie będą apelować gminy i powiaty z naszego województwa.
Priorytetem samorządów lokalnych, poza koniecznością zagwarantowania wspólnotom lokalnym satysfakcjonującego standardu życia, będzie w najbliższych latach odbudowa - po „covidowym” kryzysie - potencjału lokalnych gospodarek. To wszystko będzie wymagało ogromnego zaangażowania i wielu niełatwych decyzji. Mamy nadzieję, że wspólnym wysiłkiem społeczności lokalnych uda się to osiągnąć.
Więcej o aktualnej sytuacji finansowej samorządów lokalnych: https://www.silesia.org.pl/aktualnosci/kryzys-finansow-w-samorzadach,707
Materiał przygotowany przez Śląski Związek Gmin i Powiatów
Napisz komentarz
Komentarze